Magdalena Pancewicz
Joanna Kotzian
Coraz więcej firm zaczyna podchodzić poważnie do dobrostanu pracowników, dla 67% profesjonalistów HR jego pomiar jest w 2023 r. priorytetem (2023 Workplace Mental Health Trends, Unmind) A jak wygląda dobrostan Polaków w pracy? Z badania WellBeing@Work Index przeprowadzonego przez firmę Well.hr wynika, że pracodawcy w Polsce mają nad czym pracować, a ich dotychczasowe działania w dużej mierze rozmijają się w potrzebami pracowników.
Wśród wymiarów pozytywnie wpływających na nasz dobrostan najlepsze wyniki osiągnęły relacje międzyludzkie (64,2 pkt) oraz środowisko pracy (64 pkt). 62% badanych ocenia, że w ich miejscu pracypanuje dobra atmosfera.65% respondentów jest przekonana, że w trudnej sytuacji uzyska pomoc ze strony kolegów i koleżanek z pracy,a64% badanych cieszy się pracą, która daje przestrzeń na utrzymywanie bliskich relacji ze znajomymi i rodziną.
By ustalić poziom wellbeingu Polaków, zespół Well.hr opracował holistyczny model dobrostanu uwzględniający całokształt zjawisk mających wpływ na dobrostan pracowników, a następnie przebadał ponad 1000 aktywnych zawodowo osób. Odpowiedziały one na pytania dotyczące swojej kondycji fizycznej i psychicznej, możliwości rozwoju i poczucia sensu wykonywanej pracy, środowiska pracy, kultury organizacyjnej, bezpieczeństwa oraz relacji międzyludzkich. Uzyskane wyniki pozwoliły ustalić wskaźnik wellbeingu w pracy – w 100 punkowej skali jego wartość wyniosła 60,6 punktu. Oznacza to, że pracodawcy mają jeszcze sporo do zrobienia. Na jakich obszarach powinni się skupić?
Swoje środowisko pracy respondenci najwyżej ocenili pod względem BHP- 74% badanych mabezpieczne i higieniczne warunki pracy. 70% pracujących Polaków ma zapewniony dostęp do narzędzi i zasobów potrzebnych do wykonywania obowiązków, a 60% uważa swoje miejsce pracy za przyjazne i komfortowe. 68% badanych jest zadowolona z systemu pracy, w jakim pracuje. Według 55% badanych obowiązujące w ich miejscach pracy procesy i procedury ułatwiają imrealizację zadań. Odmienne zdanie ma jednak aż 18% badanych, dla których są one utrudnieniem.
Kultura organizacyjna jest jednym z bardziej złożonych wymiarów dobrostanu w pracy. Składają się na nią m.in.: jakość przywództwa, poczucie przynależności i docenienia czy komunikacja. W badaniu Well.hr kultura organizacyjna uzyskała ocenę zbliżoną do wielkości ogólnego wskaźnika dobrostanu w pracy (62 pkt). Zdaniem 60% badanych ich pracodawca prowadzidziałalność w oparciu o jasno zdefiniowane wartości, jednak spójność tych wartości z wartościamiwyznawanymi przez respondentów deklaruje już tylko52% z nich.Według 57% badanych zarząd dba o dobro firmy. Jednak tylko 52% uważa, że troszczy się o pracowników. Dbałość o pracowników sceptycznie oceniają zwłaszcza osoby zatrudnione w przedsiębiorstwach z kapitałem zagranicznym oraz w sektorze publicznym. 64% pracujących Polaków darzy zaufaniem bezpośredniegoprzełożonego. Do pracodawcy ma jednak zaufanie już tylko 59% badanych. 62% może się otwarcie dzielić swoimi pomysłami i opiniami. 16% badanych miałoby obawy przed taką otwartą komunikacją. 72% pracujących Polaków ma wysokie poczucie przynależności do zespołu – czuje się jego częścią.
Negatywnie na nasz ogólny dobrostan wpływają poczucie bezpieczeństwa (60%), rozwój i poczucie sensu (58,7 pkt), kondycja psychiczna (58,2 pkt) a także – najniżej oceniona przez badanych – kondycja fizyczna (57,1 pkt).
Aż 20% aktywnych zawodowo Polaków twierdzi, że ich pracodawca nie zapewnia im poczucia bezpieczeństwa finansowego, a połowa ankietowanych obawia się, czy starczy im środków do końca miesiąca. Nieco lepiej oceniamy swoje bezpieczeństwo zatrudnienia – 66% badanych nie czuje zagrożenia utratą pracy, a 60% pracujących Polaków wierzy, że jeśli znajdą się w trudnej sytuacji, ich pracodawca udzieli im wsparcia.
Niżej na skali wymiarów dobrostanu znalazł się rozwój i poczucie sensu. 72% respondentów wykorzystuje swoją wiedzę i umiejętności na zajmowanym stanowisku. Lepiej wypadają w tym pytaniu firmy z polskim kapitałem – ¾ zatrudnionych w nich respondentów wykorzystuje w pracy swoje kompetencje. 57% Polaków rozwija się i uczy nowych rzeczy w pracy. Dotyczy to zwłaszcza młodych, wśród których 70% składa taką deklarację. Gorzej wygląda sytuacja z możliwością realizacji swoich aspiracji. Jedynie 46% Polaków może realizować swoje ambicje w pracy. Możliwość samorealizacji lepiej oceniają pracownicy poniżej 24 r.ż. oraz w wieku 35 – 44 lata; znacznie gorzej pracownicy po 45 r.ż. – tylko nieco ponad 40% z nich może realizować w pracy swoje aspiracje. To ogromny niewykorzystany potencjał. Prawie 70% badanych ma poczucie wpływu na sposób wykonywania swojej pracy. 62% pracujących Polaków wierzy, że ich praca ma sens. Przeciwnego zdania jest 12% badanych. Wsparcie zaangażowania społecznego może być wyróżnikiem dobrych pracodawców – jedynie 24% firm wspiera swoich pracowników w aktywnościach na rzecz innych.
Kondycja psychiczna (58,2 pkt) i fizyczna (57,1 pkt) to najniższej ocenione wymiary dobrostanu. Na kondycję psychiczną w pracy w największym stopniu przekłada się stres. 36% z nas towarzyszy on podczas wykonywania obowiązków czasami, a 26% odczuwa go często. 40% Polaków pracuje w miejscu, w którym trudno jest utrzymać równowagę pomiędzy obowiązkami zawodowymi i życiem prywatnym.25% może taką równowagę utrzymać czasami, a 15% – rzadko, bardzo rzadko lub prawie nigdy. 26% z nas problemy zawodowe zaprzątają głowę po godzinach pracyczęsto, bardzo często lub niemal zawsze, a podobnej grupie (25%) – czasami. ¼ Polaków odczuwa w ostatnim czasie w pracy negatywne emocjeczęsto, bardzo często lub niemal zawsze, a dodatkowe 28% – czasami.
Swój stan zdrowia dobrze ocenia 65% pracujących Polaków, jednak tylko 44% regularnie poddaje się badaniom. Tylko połowa systematycznie podejmuje aktywność fizyczną i nieco więcej niż połowa (51%) zdrowo się odżywia. Mamy też duży problem z regeneracją. Tylko 43% z nas nabiera sił po wyczerpującym dniu pracy, natomiast 20% udaje się to rzadko lub prawie nigdy. Tymczasem zdolność do regeneracji ma wpływ zarówno na nasze zdrowie, jak i na kondycję psychiczną.
Jak pokazują wyniki WellBeing@Work Index, nieco lepiej oceniają swój dobrostan w pracy ludzie młodzi, na początku kariery zawodowej, kobiety oraz menedżerowie. Wskaźnik wellbeing tych ostatnich (66 pkt), przewyższa znacząco ogólny indeks dobrostanu – wynika to z pewnością z poczucia wpływu na pracę własną i podwładnych, lepszego dostępu do informacji i wyższych dochodów. Menedżerowie są świadomi wyzwań dla wellbeingu w pracy, dlatego – w porównaniu z osobami, które nie zarządzają pracownikami – częściej się badają, zdrowo się odżywiają i podejmują aktywność fizyczną. Inwestycje we własny dobrostan ułatwiają im też wyższe dochody. Badania dowodzą, że w przypadku ogólnych programów wellbeing na zwrot z inwestycji pracodawca czeka zwykle około 2-3 lat. Znacznie szybciej pozytywne rezultaty osiąga się w przypadku działań dostosowanych do konkretnej grupy docelowej (Health at Work: Economic Evidence Report 2016).
Źródło: Wellbeing@Work Index 2023, Well.hr
Elastycznie i za lepsze pieniądze = z wyższym dobrostanem
Po pandemii, kiedy praca zdalna była normą, wielu pracodawców robiło wszystko, by ściągnąć pracowników do biura. Dziś tylko 40% polskich pracowników może pracować z domu (Personnel Manager Survey, ifo Institute & Randstad, 2023/07/23.). Tymczasem wyniki WellBeing@Work Index pokazują wyraźnie, że osoby pracujące zdalnie i hybrydowo mają większe szanse na wysoki poziom dobrostanu niż pracujące stacjonarnie. Praca hybrydowa i zdalna przekładają się pozytywnie na niemal wszystkie wymiary wellbeingu, w tym – co może zaskakiwać – na relacje, kulturę organizacyjną czy środowisko pracy. Polacy lepiej czują się wykonując obowiązki w przestrzeni domowej niż w atrakcyjnych, nowoczesnych biurach. Przede wszystkim zaś cenią sobie elastyczność, co potwierdza pozytywna korelacja dobrostanu z elastycznymi systemami pracy. Osoby zatrudnione w elastycznych godzinach pracy oraz wykonujące swoje obowiązki w systemie zadaniowym wyraźnie lepiej oceniają swój dobrostan niż zatrudnione w stałych godzinach. Jeśli zatem tylko obszar zatrudnienia i wykonywany zawód to umożliwia, pracodawca powinien dać pracownikom wybór miejsca pracy i systemu pracy.
Źródło: Wellbeing@Work Index 2023, Well.hr
Pozytywnie z dobrostanem koreluje także wyższe wynagrodzenie. Wskaźnik wellbeingu na poziomie 68.3 punktów osiągnęły osoby o zarobkach powyżej 7 tys. netto, natomiast dla osób o najniższych zarobkach (poniżej 2 tys. na rękę) indeks dobrostanu wyniósł zaledwie 56.7 punktów. Wyższe zarobki dają nam poczucie bezpieczeństwa finansowego, a jednocześnie umożliwiają dostęp do świadczeń i usług wspierających wellbeing – łatwiej zadbać o swoją kondycję, zdrowie czy dietę, gdy mamy na to środki. Jeśli nie starcza nam do pierwszego, podobne kwestie schodzą na dalszy plan.
Trafione inwestycje w wellbeing – na co powinni postawić pracodawcy?
Tylko jedna trzecia pracowników korzysta z oferty programów wellbeing w miejscu pracy. (Gartner 2021 EVP Benchmarking Survey). Czy pozostałe 2/3 nie odczuwają takiej potrzeby? A może oferta pracodawców rozmija się z ich potrzebami? Jednym z celów zespołu Well.hr podczas prowadzonych badań było ustalenie tzw. wellbeing gap, czyli niezaspokojonych potrzeb pracowników.
Z przygotowanego przez Well.hr zestawienia oferty pracodawców i potrzeb pracowników wynika, że spotykają się one jedynie w przypadku działań wspierających atmosferę pracy i opieki medycznej. Poza tym pracodawcy – w odczuciu badanych – koncentrują się głównie na zapewnieniu ciągłej i efektywnej pracy, inwestując w BHP, bezpieczeństwo zatrudnienia (po 38%), narzędzia i systemy wspierające pracę oraz otwartą komunikację (po 29%). Tymczasem pracownicy oczekują z ich strony przede wszystkim docenienia (38%), wyższego bezpieczeństwa finansowego (34%), pewności, że otrzymają wsparcie, jeśli znajdą się w trudnej sytuacji życiowej (28%), a także działań adresowanych do rodzin pracowników (26%). Na liście niezaspokojonych potrzeb znalazły się też inicjatywy związane ze zdrowiem psychicznym – profilaktyką stresu i wypalenia zawodowego oraz dostępem do specjalistów zdrowia psychicznego. Ich potrzebę sygnalizowało wprawdzie nieco mniej badanych, jednak wskaźnik wellbeing gap w ich przypadku był bardzo wysoki. Oznacza to, że znacznie większy odsetek badanych sygnalizuje taką potrzebę niż ma dostęp do podobnych świadczeń.
Przyjrzyjmy się bliżej obszarom, w których odnotowano największy wellbeing gap. Zacznijmy od kwestii docenienia. Z badania Well.hr wynika, że jedynie połowa pracujących Polaków czuje się w pracy doceniana. Wygląda na to, że wciąż nie potrafimy okazywać sobie uznania lub wybieramy do tego celu nieadekwatne formy. Na brak docenienia skarżą się zwłaszcza pracownicy w wieku 45- 65 lat. Od pewnego czasu sporo mówi się o potencjalne dojrzałych pracowników, a jednak pracodawcy nie potrafią o nich zadbać.
Źródło: Wellbeing@Work Index 2023, Well.hr
Zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa finansowego to dość przewidywalne oczekiwanie. Jego znaczenie rośnie jednak w atmosferze niepewności. Pytani o wpływ różnych kwestii na swój dobrostan badani zaraz po życiu prywatnym, zdrowiu i pracy wskazali sytuację gospodarczą i polityczną w Polsce. Wysoki poziom inflacji, sprzeczne sygnały dotyczące kondycji polskiej gospodarki, częste zmiany w przepisach, polityczna polaryzacja społeczeństwa – wszystko to wpływa negatywnie na nasze poczucie bezpieczeństwa. Czy – poza zwiększeniem budżetu na wynagrodzenia – pracodawcy mają do dyspozycji inne narzędzia, które mogą pozytywnie wpłynąć na poczucie bezpieczeństwa finansowego pracowników? Jasne kryteria wynagradzania, doradztwo dotyczące zarządzania domowym budżetem i możliwość wypłaty części wynagrodzenia na żądanie to przykłady narzędzi, które warto rozważyć.
Z oczekiwaniem dotyczącym bezpieczeństwa finansowego powiązana jest potrzeba wsparcia pracownika w trudnej sytuacji życiowej. Wśród rozwiązań, które mogą na tę potrzebę odpowiedzieć są np. programy Employee Assistance czy specjalne fundusze pracownicze, które budują zaufanie i lojalność wobec pracodawcy. 26% badanych oczekuje również wsparcia rodzin pracowników. Pracodawcy mają tu do dyspozycji wiele sprawdzonych narzędzi i świadczeń, począwszy od rodzinnych pikników, przez wsparcie w okresie ciąży, dodatkowe urlopy rodzicielskie, pomoc w organizacji i finansowaniu opieki nad dziećmi (np. firmowe żłobki i przedszkola), a także wsparcie w powrocie do pracy po przerwie. Warto jednak także pamiętać o najprostszych, a często pomijanych przez pracodawców rozwiązaniach, takich jak możliwość utrzymania równowagi pomiędzy pracą i życiem prywatnym, praca zdalna i elastyczne godziny pracy, które ułatwiają budowanie i utrzymywanie więzi z bliskimi.
Na liście 7 działań obciążonych najwyższym wellbeing gap znalazły się aż 3 dotyczące kondycji psychicznej pracowników, z czego profilaktyka wypalenia zawodowego, na równi z docenieniem, z najwyższym poziomem tego wskaźnika (14%). Wydaje się, że potrzeb pracowników nie zaspokoją już kolejne działania wymierzone w budowanie świadomości oraz reagowanie na kryzys psychologiczny członka zespołu. Potrzebne są w firmach zmiany systemowe, organizacyjne i kulturowe, które sprawią, że nasze miejsca pracy będą sprzyjały utrzymaniu dobrej kondycji psychicznej. To duże wyzwanie dla pracodawców.
Świadomość wellbeing gap w firmie zwiększa jej szanse na trafione inwestycje w dobrostan oraz pozwala uniknąć coraz częściej padających zarzutów o wellbeing washing, czyli o działania, których celem jest budowanie wizerunku, a nie faktyczne wspieranie dobrostanu pracowników.
Źródło: Wellbeing@Work Index 2023, Well.hr
Korzyści dla pracodawcy
W wielu firmach inwestycje w dobrostan pracowników uważane są wciąż za fanaberie. Tymczasem prowadzone od lat badania pokazują, że przynoszą wymierne korzyści – przekładają się na dobry wizerunek pracodawcy, obniżają koszty rekrutacji, pomagają utrzymać w firmie talenty, wpływają na ograniczenie prezentyzmu i absencji chorobowej, obniżają ryzyko wypadków przy pracy. Niższy poziom rotacji po wdrożeniu programu wellbeing odnotowało aż 33% firm w Wielkiej Brytanii (Health at Work: Economic Evidence Report 2016), a 50% działających w Polsce przedsiębiorców po wdrożeniu działań prozdrowotnych dostrzegło zwiększenie wydajności pracy (Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera).
Badanie Well.hr dowodzi, że inwestycje w wellbeing pracowników mają także wpływ na ich lojalność i zaangażowanie. 73% respondentów dobrze oceniających swoje samopoczucie wiąże z obecnym pracodawcą plany na przyszłość. Pracownicy z wysokim poziomem dobrostanu wyrażają też większą gotowość do polecania znajomym zatrudnienia w swoim miejscu pracy, co świadczy o ich zaangażowaniu.
Źródło: Wellbeing@Work Index 2023, Well.hr
Wdrażając w firmie strategie czy programy wellbeing warto znać poziom dobrostanu pracowników, wiedzieć, co ma aktualnie na ten dobrostan największy wpływ, a także przeprowadzić diagnozę potrzeb. W Wielkiej Brytanii, dla 94% decydentów w obszarze HR bazujące na faktach dane są istotnym kryterium przy wyborze rozwiązań w obszarze dobrostanu (2023 Workplace Mental Health Trends, Unmind). Opracowana przez Well.hr metodologia umożliwi realizację badań w firmach, a regularnie prowadzone badanie społeczne pozwoli monitorować zmiany dobrostanu Polaków w pracy w kolejnych latach.
O badaniu
Badanie WellBeing@Work Index zostało przeprowadzone przez firmę Well.hr w IV kwartale 2022 r. na reprezentatywnej próbie Polaków (n=1011) wykonujących pracę na rzecz jednego pracodawcy. Raport z badania jest dostępny nieodpłatnie na stronie: https://www.wellbeingatworkindex.com
Artykuł ukazał się w miesięczniku Personel i Zarządzanie, 2023/9.